KONSERVASYON ve ARAŞTIRMA MERKEZİ

Konservasyon ve Araştırma Merkezi Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’ne bağlı bir servis olarak çalışmaktadır. Kâğıt Restorasyon Atölyesi, Cilt Atölyesi ve Konservasyon Araştırma Laboratuarlarının yer aldığı merkez Süleymaniye Kitap Şifahanesi Binası’nda konumlanmıştır. Konservasyon ve Araştırma Merkezi’nin temel amacı kütüphane koleksiyonlarında bulunan hasar görmüş yazma eserlerin, nadir matbu eserlerin ve hat levhaların onarımını gerçekleştirmek ve bu eserleri koruma altına almaktır.

Konservasyon İlkeleri

Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan eserlerin birçoğu zaman içinde ihmal sonucu veya eserlerin yapısına bağlı olarak (olumsuz depo koşulları, hatalı kullanım gibi) değişime uğramıştır. Çoğunu hasar olarak adlandırdığımız bu değişimler eserin fiziksel özelliklerini ve değerini de değiştirmiştir. Kurumda, bu eserlerin restorasyonunu gerçekleştirmek amacıyla kurulan Kâğıt ve Cilt Restorasyon Atölyelerinde 17 restoratör çalışmaktadır.

Cilt ve Kâğıt Restorasyonu Atölyelerinde, eserin tarihi değerinin ve içeriğinin korunması amacıyla restorasyonun temel ilkesi en az müdahale ve geri dönüştürülebilirlik ile eserlerin restorasyonu gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle uygulamalar eserin dönemine, yaşına ve geleneksel yapısına uygun yapılmaktadır. Kütüphanede bulunan yazma ve nadir matbu eserler - çok değerli olmakla birlikte - müze materyali olarak görülmemelidir. Yazılmalarının amacı okunmak; bilgi ve sanatsal özelliğini aktarmaktır. Bir eser dijital ortama aktarılmış ya da tıpkıbasımı yapılmış olsa dahi okuyucular eserin aslını görmek isteyebilir. Birçok eserde meydana gelmiş hasarlar kullanımını (tutulmasını, açılmasını, okunmasını) zorlaştırmaktadır.  Bu nedenle en az müdahale ile gerçekleştirilen uygulamalarda eserin ömrünü uzatmak ve kullanımdaki zorlukları gidermek amacıyla bozulmaları durdurma, sağlamlaştırma ve hasarları giderme maksimum düzeyde tutulmaktadır.

Konservasyon uygulamaları için temel oluşturan konservasyon araştırmaları 3 uzman yardımcısı, 2 biyolog, 1 kimyager ve 1 teknisyenden oluşan teknik kadro ile gerçekleştirilmektedir.  Konservasyon araştırmaları, konservasyonda daha az müdahale ile daha etkili tekniklerin geliştirilmesi için bilinen verileri geliştirmekte ve aktiviteleri desteklemektedir.

Merkezimizde önleyici konservasyon çalışmaları restorasyon uygulamaları ile birlikte gerçekleştirilmektedir.  Eserler 2012 yılında yenilenen depo alanlarında kontrollü iklim koşullarında tutulmaktadır. Depo alanlarında uygulanan Entegre Zararlı Mücadelesi Programı ile zararlı böceklerin varlığı tespit edilmekte ve eserlere Düşük Sıcaklık Uygulaması ile müdahale edilmektedir.

Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde, 144 adet koleksiyonda yer alan yazma ve nadir matbu eserlerin ve levhalar koleksiyonundaki 600 adet levhanın hasar tespit çalışması yapılmıştır. Çalışmada acil müdahale gerektiren, müdahale edilmediği takdirde bozulmaları devam eden çok hasarlı eserler tespit edilmiştir. Olumsuz depo koşulları ya da hatalı kullanım gibi nedenlerle hasar görmüş eserlerde cilt problemi, şiraze ve dikişin dağılması, cetvel kırıkları, böcek ve mikroorganizma zararı, kâğıtta kırılganlık ve mürekkep korozyonu görülmektedir.

Acil restorasyona ihtiyacı olan eserler arasından öncelikli olarak restorasyona alınacak eserler de sırasıyla: dijital görüntüsü olmayan, sanatsal açıdan değerli, müellif hattı, nüsha sayısı az, müstensihi tanınmış olan eserler olarak belirlenmiştir.

Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi ve Bağlı Kütüphanelerden restorasyonu gerçekleştirilecek hasarlı eserlerin, merkezimize teslim süreci ve konservasyon uygulamaları Müdürlüğümüzce belirlenmiş protokol çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Konservasyon ve Araştırma Merkezi Eser Teslim ve Konservasyon Süreci İşleyişi